#95. Bạn có đang nuôi dạy con theo phương pháp độc đoán?
Hiểu về phương pháp giáo dục con độc đoán và những hệ luỵ khó lường của nó
Nuôi dạy con cái là một hành trình vô cùng đặc biệt đối với cha mẹ. Trên suốt chặng đường ấy, mỗi người sẽ chọn cho mình những định hướng và phương pháp khác nhau. Một số cha mẹ chọn cách cư xử mềm mỏng, khéo léo với con. Một số cha mẹ khác lại hướng theo quan điểm “Yêu cho roi cho vọt”. Theo đó, cha mẹ sử dụng biện pháp giáo dục khá khắc nghiệt mà theo các nhà tâm lý học thì đây là những “phương pháp giáo dục con kiểu độc đoán”. Tại sao kiểu giáo dục này lại được cha mẹ tín nhiệm đến vậy? Liệu nó có ảnh hưởng xấu với con trẻ hay không? Hãy cùng Raised Gentle làm rõ qua bài viết dưới đây nhé!
Những “phụ huynh độc đoán” là ai?
Phụ huynh độc đoán hay cha mẹ độc tài là những người có phương pháp giáo dục trẻ rất cứng nhắc. Một mặt họ đặt nhiều gánh nặng và kỳ vọng lên con trẻ, mặt khác bản thân lại luôn lạnh lùng, xa rời con cái và tỏ ra không quan tâm tới những mong muốn của chúng.
Biểu hiện thường thấy của những cha mẹ độc đoán
1. Áp đặt kỳ vọng lớn
Nhìn chung, những bậc cha mẹ độc đoán trong cách nuôi dạy trẻ thường đặt ra rất nhiều quy tắc và tiêu chuẩn với con cái. Từ khi con còn nhỏ, họ đã áp đặt con tuân theo ý mình để đảm bảo con không gây ra những vấn đề mà họ cho là sai lầm.
Thậm chí, trẻ còn phải tuân theo một số quy tắc vô lý, chẳng bao giờ được giải thích cặn kẽ. Trường hợp trẻ không làm đúng những quy tắc này, cha mẹ sẽ cho là chúng không đủ năng lực và là điều không thể chấp nhận được.
2. Luôn lạnh lùng và thiếu gần gũi với con
Những bậc phụ huynh độc đoán luôn tỏ ra lạnh lùng, khắc nghiệt với con. Lâu ngày, khoảng cách giữa hai thế hệ ngày càng xa dần, cha mẹ và con cái không thể gần gũi dù sống chung dưới một mái nhà.
Khi con làm sai hoặc không đạt được đúng kỳ vọng của cha mẹ, phản ứng thường thấy của họ sẽ là la hét, mắng nhiếc trẻ. Những hành động an ủi hay bày tỏ tình yêu thương với con trở nên vô cùng xa lạ.
3. Có xu hướng thích kiểm soát con
Cha mẹ độc đoán tự cho mình cái quyền bắt con cái vâng lời mà không được phản kháng hay có bất cứ ý kiến nào chống lại mình.
Họ kiểm soát con trong mọi tình huống và mọi hoạt động sống, từ cách trẻ nói chuyện, ứng xử ở nơi công cộng, đến trang phục trẻ mặc hàng ngày, các hoạt động trẻ tham gia. Đặc biệt, nhiều cha mẹ còn yêu cầu con phải luôn đạt điểm số cao trong học tập. Việc tưởng chừng như vô lý này đang ngày càng được bình thường hóa, thậm chí trở thành tâm lý hiển nhiên của cha mẹ khi bắt đầu cho con đến trường.
Đối với những bậc phụ huynh độc đoán, con cái hoàn toàn không có quyền và khả năng tự đưa ra quyết định. Vì vậy họ luôn làm thay những điều đáng ra con phải được làm. Lâu ngày, trẻ trở nên chậm chạp trong tư duy, thiếu khả năng sáng tạo. Thậm chí, nhiều trường hợp mất đi khả năng đưa ra quyết định và làm việc độc lập.
4. Tôn sùng lối giao tiếp một chiều
Nghĩa là con cái chỉ có quyền nghe và làm theo, không được phép phản kháng, chống lại lời cha mẹ vì “Bố/mẹ đã nói như vậy rồi”. Các bậc cha mẹ độc đoán cũng không bao giờ lắng nghe hay cố gắng tiếp thu phản hồi của con mình. Tất cả ý kiến của con có xu hướng phản ứng lại lời những bậc cha mẹ này đều sẽ bị cho là hành vi chống đối và thách thức.
5. Đưa ra những hình phạt vô cùng khắt khe với con
Tạo cho con sự sợ hãi luôn là vũ khí tối thượng mà các bậc cha mẹ độc đoán sử dụng để đe nẹt con, nhất là khi trẻ không đạt được như điều mình mong muốn. Họ dùng hành động cực kỳ cứng nhắc, đôi khi có phần mất kiểm soát như: lăng mạ, chửi bới, xúc phạm hoặc thậm chí là đánh đập con.
Có cha mẹ độc đoán, con cái sẽ ra sao?
Trong 4 kiểu nuôi dạy con cái mà nhà tâm lý học Baumrind đã đưa ra, kiểu nuôi dạy con độc đoán sẽ có những tác động tiêu cực nhất lên tâm lý của trẻ. (3 kiểu nuôi dạy trẻ còn lại bao gồm: nuôi dạy có thẩm quyền, nuôi dạy thoải mái và nuôi dạy kiểu không để tâm)
Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu đã chứng minh, trẻ bị nuôi dạy bằng hình thức độc đoán thường sẽ:
Có tính tuân thủ cao khi ở nhà hoặc ở cạnh cha mẹ
Luôn cảm thấy mình không hạnh phúc
Thiếu tự tin
Thiếu tính tự lập
Trở nên rất hiếu chiến khi phải chịu áp lực
Kỹ năng xã hội kém
Kết quả học tập của trẻ bị sa sút khi phương pháp dạy dỗ này phản tác dụng
Dễ gục ngã và khó vực dậy sau những thất bại
Một số trẻ tỏ ra cực kỳ hung bạo khi không ở nhà hoặc không có cha mẹ bên cạnh. Một khác luôn tỏ ra nhút nhát và sợ sệt quá mức khi gặp người lạ.
Có nguy cơ cao mắc chứng nghiện rượu, thuốc lá, lạm dụng chất gây nghiện hoặc mắc chứng trầm cảm, lo âu, nguy hiểm nhất là tự sát.
Tại sao nhiều bậc cha mẹ lại có xu hướng độc đoán như vậy?
Dù cách nuôi dạy trẻ này dẫn đến rất nhiều tác động tiêu cực lên tâm lý trẻ, nhưng nhiều bậc phụ huynh vẫn trung thành với nó. Họ tin rằng, đó là một cách làm tốt để giúp con cái trở nên cứng rắn, mạnh mẽ hơn.