Với một em bé sơ sinh, tất cả những gì bạn có thể làm chỉ có thể là đoán ý sau những tiếng khóc, những lần quấy phá khó chịu. Nhưng khi đứa trẻ đã biết nói, trẻ có thể bày tỏ mong muốn rõ ràng hơn: "Con lạnh!" "Con muốn ăn bánh quy, không phải một quả chuối!" và thậm chí có thể là "Thay quần cho con!".
Sức mạnh của lời nói cho phép một đứa trẻ hiểu thêm về thế giới xung quanh, tăng thêm tính độc lập mạnh mẽ. Con có thể hỏi “Đó là cái gì” hoặc “Tại sao vậy”. Và câu trả lời của bạn sẽ dạy cho con nhiều hơn những gì con học được khi chỉ sử dụng các giác quan của mình.
Có hai phần để phát triển ngôn ngữ của trẻ, đó là: nói và hiểu những gì được nói. Trẻ mới biết đi hiểu nhiều hơn những gì chúng có thể nói. Các nghiên cứu cũng chỉ ra, những đứa trẻ 1 tuổi không nói nhiều vẫn có-thể-hiểu-được-nhiều như những đứa trẻ 1 tuổi với vốn từ vựng phong phú.
Lời nói phát triển như thế nào?
Lúc đầu, con chỉ bập bẹ được một chữ “ba… ba”. Sau đó, bạn sẽ nhận thấy con mình đặc biệt sử dụng những âm thanh đó để chỉ cái chai hoặc quả bóng của con. Từ rõ ràng đầu tiên có thể xuất hiện sớm nhất là 7 tháng hoặc có thể đến 18 tháng. Đây là khoảng thời gian con bắt đầu biết nói, nhưng có trẻ sẽ chậm hơn.
Những từ ban đầu thường được đơn giản hóa. Bạn có thể nghe thấy con sử dụng một từ duy nhất để chỉ nhiều vấn đề khác nhau có liên quan. Ví dụ “nước” sẽ được thốt ra một cách cáu kỉnh vào giờ trưa khi con đang khát, hoặc nước có thể phát ra bằng một giọng sợ hãi khi con làm đổ. Lúc này, con đang học về ngữ điệu, chứ không phải cấu trúc câu. Hãy mở rộng ý nghĩa cho con bằng cách hỏi: “Đổ nước rồi. Chúng ta phải làm sạch nó, phải không?
Một nghiên cứu lớn cho thấy phạm vi từ vựng điển hình của trẻ 12 tháng tuổi là từ 0 đến 40 từ. Khi trẻ được 24 tháng tuổi, trẻ vẫn có thể chỉ sử dụng một vài từ, hoặc hơn sáu trăm từ. Đôi khi một đứa trẻ tiếp thu một từ mới mỗi ngày. Nhưng cũng có một số trẻ chỉ biết 5, 6 từ trong nhiều tháng, rồi sau đó là hàng loạt từ mới xuất hiện cùng lúc.
Ca hát là một trong những thú vui trong sáng của tuổi nhỏ. Trong độ tuổi từ 2 đến 3 và đôi khi sớm hơn, con sẽ nghe những đoạn điệp khúc lặp đi lặp lại của các bài hát chữ cái ABC quen thuộc. Trong giai đoạn này, bạn có thể cho con nghe những giai điệu thiếu nhi đơn giản, bao gồm cả tiếng Việt và tiếng Anh.
Với các bài hát tiếng Anh, bạn những bài hát ru, bài hát lặp đi lặp lại cũng rất phù hợp:
• Bài hát ru “Twinkle Twinkle Little Star ”
• Các bài hát lặp đi lặp lại “ The Wheels on the Bus ”,“ She I'll Be Comin 'Round the Mountain ”
Khoảng 18 tháng, trẻ ghép hai từ lại với nhau để giúp cha mẹ diễn đạt ý nghĩ. Chẳng hạn như “quần ướt”, “áo xanh”. Từ 24 đến 30 tháng, con đã có thể nói "Nhìn con bò lớn", "Quần của con bị ướt." Đến sinh nhật thứ ba, việc sử dụng lời nói ngày càng phát triển tinh vi. Trẻ 3 tuổi bắt đầu sử dụng những từ “số nhiều” và các từ chức năng.
Các dấu mốc phát triển lời nói của trẻ
7 - 12 tháng: Trẻ bắt đầu nói những từ đơn, có thể hiểu được đầu tiên. Bắt chước giọng người lớn.
12 - 18 tháng: Sử dụng một từ để đại diện cho một suy nghĩ hoặc câu: “nước” có nghĩa là “Con muốn uống nước”, “bye-bye” có nghĩa là “Tạm biệt”.
18 - 24 tháng: Hiểu nhiều từ và cụm từ hơn là nói. Đến 18 tháng, trẻ có thể nói khoảng năm mươi từ. Đến 24 tháng, trẻ có thể biết nhiều nhất là hai nghìn. Đặt hai từ lại với nhau: “con chó lớn”. Bắt đầu sử dụng động từ. Bắt đầu sử dụng đại từ. Thêm một số từ mới vào kho từ vựng mỗi ngày.
24 - 30 tháng: Thường xuyên sử dụng các câu dài, 3 từ trở lên: “Không muốn ngủ”, “Muốn bánh quy giòn”.
30 - 36 tháng: Từ vựng tiếp tục phát triển. Sử dụng thứ tự từ và cấu trúc cụm từ tương tự như lời nói của người lớn. Mô tả chi tiết chính xác, sống động. Đến 3 năm, sử dụng từ “con" một cách chính xác và có thể tiếp tục cuộc trò chuyện.
Trước 24 tháng, thật khó để xác định liệu con có vấn đề về việc chậm nói hay không. Ở độ tuổi lên 2, bạn chắc chắn sẽ muốn thấy những nỗ lực nhất định để giao tiếp thông qua cử chỉ, âm thanh hoặc nét mặt, ít nhất là như vậy. Một đứa trẻ không làm được một trong số những điều này hoặc không có vốn từ vựng ít nhất 12 từ khi lên 2 tuổi nên được kiểm tra để loại trừ các vấn đề về thể chất hoặc phát triển.
Những yếu tố ảnh hưởng đến việc nói của trẻ
Bé chậm nói
Nếu con bạn có vẻ ít nói hơn các bạn cùng lứa tuổi, bạn có nên lo lắng? Mặc dù những đứa trẻ chậm nói có xu hướng khiến cha mẹ lo lắng, nhưng sự kiên nhẫn là rất quan trọng. Nhiều đứa trẻ chỉ đơn giản là nói muộn hơn những đứa trẻ khác, và điều này không ảnh hưởng đến sức khỏe hay trí thông minh của trẻ. Cha mẹ đừng vội gây áp lực với trẻ hoặc hỏi han trẻ liên tục, điều này có thể phản tác dụng và gây ra cảm giác hụt hẫng.
Một số yếu tố có thể là nguyên nhân khiến trẻ chậm nói:
Vấn đề về thính giác. Nếu con không nhìn theo hướng phát ra âm thanh hoặc không nói được một từ nào sau 14 tháng, hãy tìm đến bác sĩ nhi khoa. Đánh giá thính lực có thể xác định bất kỳ vấn đề nào có thể cản trở giọng nói bình thường. Việc nhiễm trùng tai dai dẳng, ngay cả khi đã khỏi và thính giác của trẻ bình thường, vẫn có thể khiến trẻ chậm nói.
Di truyền. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng một số trẻ em có xu hướng phát triển chậm nói. Vì vậy, nếu bạn vốn là người ít nói, thì con bạn cũng có thể bị như vậy.
Đẻ sinh đôi: Ví dụ, các cặp song sinh đôi khi phát triển hệ thống giao tiếp của riêng chúng bằng lời nói, cử chỉ và nét mặt được tạo ra. Trẻ sinh đôi có thể ít nhận được sự quan tâm đến từng cá nhân hơn. Vì thế, chúng chậm nói hơn.
Giới tính: con trai và con gái học cách nói chuyện với tốc độ như nhau, về tổng thể. Nhưng ở một số nghiên cứu, đúng là những người nói sớm nhất có xu hướng là con gái và những người nói rất muộn có xu hướng là con trai. Các nhà nghiên cứu không chắc tại sao lại như vậy.
Bé nói lắp
Tất cả trẻ mới biết đi đều nói lắp một chút. Những suy nghĩ phấn khích của con có thể bay nhanh hơn những gì con có thể diễn đạt thành lời. Con có thể vô thức kéo dài thời gian trong khi tìm cách mô tả điều gì đó. Cha mẹ cần kiên nhẫn với điều này. Nếu con thực sự gặp khó khăn, hãy nhẹ nhàng hướng dẫn con hít thở sâu và bắt đầu lại.
Chứng nói lắp biến mất khi trẻ nói chuyện trở nên trôi chảy và tự tin hơn khi nói. Rất hiếm khi trẻ bị nói lắp vĩnh viễn và trẻ mới biết đi còn quá sớm để chẩn đoán một vấn đề như vậy.
Mức độ hoạt động
Không có gì lạ khi một đứa trẻ từ bỏ việc nói chuyện của mình để và hào hứng tham gia các cuộc chạy nhảy, vui đùa. Điều này thường thay đổi khi anh ta thành thạo các kỹ năng vật lý.