#79. Hành vi của trẻ em
Làm thế nào để chấm dứt hành vi tiêu cực và khuyến khích hành vi tích cực ở trẻ?
Khi con giận dữ ném đồ chơi và gào khóc, cha mẹ thường cố gắng ngăn chặn để chấm dứt hành vi* của con ngay lập tức. Phản ứng này có thể khiến những người khác có suy nghĩ tiêu cực về con, hoặc về chính cách hành xử của cha mẹ với con. Nhưng khoan đã, có bao giờ bạn tự hỏi: Tại sao con lại có hành vi như thế?
Khi thảo luận về các hành vi của trẻ em, chúng ta thường thấy các thuật ngữ được sử dụng như: hành vi tích cực, hành vi tiêu cực hoặc hành vi phù hợp, hành vi không phù hợp.
Có vô số lý do dẫn đến các hành vi của con. Có thể con đang cố gắng thu hút sự chú ý của bạn, con đang tìm cách kiếm soát tình huống hoặc bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc hiện có. Tuy nhiên, con vẫn chưa đủ khả năng để nhận thức và đưa ra hành động phù hợp. Khi còn quá nhỏ để điều hướng hành vi theo cách tích cực, con có thể tiếp tục những hành vi tiêu cực để đạt được điều mình muốn. Bởi theo thói quen, những cách thức này đã từng được sử dụng và rất hiệu quả.
Vì vậy, việc nhận biết tại sao con có hành vi thế này, thế kia là cực kỳ quan trọng. Chúng ta cần biết nguyên do (con đang muốn gì) để hỗ trợ con đạt được mong muốn một cách thích hợp.
Quy trình phản ứng với hành vi của con
Nếu bạn nhận thấy con đang lặp đi lặp lại một hành vi tiêu cực nhiều lần và bạn không thể chuyển hướng sang một hành vi phù hợp hơn, quy trình này sẽ giúp bạn giải quyết hành vi ngay lúc và lên một kế hoạch rèn luyện dài hạn cùng con:
Lùi lại và quan sát hành vi của con sâu hơn một chút
Việc lùi lại quan sát sẽ cho cha mẹ cơ hội suy nghĩ thấu đáo trước khi hành động. Điều này sẽ giúp bạn quan sát kỹ hơn, sâu hơn những gì trẻ đang cảm thấy. Đồng thời, bạn cũng có thêm thời gian để lập một kế hoạch nhỏ về việc quản lý hành vi của con.
Quan sát và thử nghĩ xem, con đang cố gắng đạt được điều gì trong tình huống đó
Những câu hỏi bạn có thể tìm kiếm như:
Con có đang tìm kiếm sự chú ý của ai không?
Con có muốn ở trong là người làm chủ tình huống?
Con đang cố gắng truyền đạt một suy nghĩ hay một cảm giác?
Có phải con đang cố gắng giải tỏa sự thất vọng?
Con đang cố gắng điều chỉnh bản thân hay tự xoa dịu bản thân?
Con có đang cố tránh điều gì đó?
…
Hãy nghĩ về những gì bạn có thể làm để đáp lại hành vi của con
Khi đã xác định chính xác điều con muốn (tất nhiên không phải lúc nào cũng đúng), hãy nghĩ về những gì bạn có thể làm nhằm giúp con đạt được mong muốn một cách phù hợp.
Lên kế hoạch cho phương pháp chủ động
Dạy trẻ một kỹ năng (như cách đạt được thứ gì đó theo cách thích hợp) trước khi trẻ có hành vi tiêu cực được gọi là sử dụng phương pháp chủ động.
Sau khi xử lý xong hành vi hiện tại, bạn có thể nghĩ về những gì có thể làm nhằm hỗ trợ con tăng cường kỹ năng quản lý hành vi với những tình huống tương tự trong tương lai. Hãy suy nghĩ xem, bạn có thể dạy cho con những kỹ năng nào để giúp con cảm thấy tự tin, biết lắng nghe, biết kiên nhẫn, biết bày tỏ,... Điều này giúp trẻ dần nhận ra sự khác biệt giữa các hành vi (tiêu cực và tích cực, phù hợp và không phù hợp), đồng thời, cho trẻ cơ hội để thể hiện những hành vi đã được học. Khi bắt đầu quen với những hành vi tích cực, con sẽ dần biết cách ứng xử tốt hơn về những gì con muốn.
Biết cách ứng phó với hành vi, khuyến khích các kỹ năng tích cực và ngăn cản hành vi tiêu cực vốn không dễ dàng. Mỗi đứa trẻ đều vô cùng khác biệt. Và cách tốt nhất để đồng hành cùng con là áp dụng phương pháp chủ động. Bố mẹ chủ động, trẻ chủ động, con sẽ rèn luyện cách phản ứng và có những hành vi tích cực và phù hợp hơn trong tương lai.
—
(*) Hành vi là cách một người nào đó hành động, đối xử với chính họ hoặc đối với người khác.