#76. Thịnh nộ hay tantrums
Những biểu hiện bình thường ở trẻ 2-4 tuổi và lời khuyên dành cho cha mẹ
Đối với trẻ nhỏ thì việc từ một em bé được bồng bế nâng niu, không phải tự làm bất cứ gì bỗng dưng lớn lên thành một đứa bé 2-3 tuổi phải làm quen với việc đi nhà trẻ, tự đến sân chơi thực sự là trải nghiệm đầu đời đầy khó khăn. Đây vừa là một cuộc hành trình đáng để khám phá, nhưng cũng rất có thể là con đường gập ghềnh khó đi cho cả bố mẹ và con.
Hai tuổi là thời điểm trẻ muốn tham gia vào tất cả mọi hoạt động, hào hứng khám phá và chơi đùa, cũng như quan sát và bắt chước những người khác, đồng thời bập bẹ nói những câu chữ đầu tiên trong đời. Trẻ nhận thấy bản thân là một cá thể đang sống trong thế giới đầy thú vị, và điều duy nhất trẻ muốn là được hòa mình trong thế giới mới mẻ ấy.
Trẻ sẵn sàng khám phá tất cả mọi thứ xung quanh cho dù không thể hay không được làm. Đây lúc là lúc trẻ đang phải chiến đấu với những đam mê, hi vọng và nỗi sợ hãi của chính bản thân mình.
Chính vì vậy, trẻ sẽ luôn có cảm giác không thể tự điều khiến bản thân nếu không la hét cáu kỉnh hoặc khóc lóc. Trẻ vẫn đang trong thời gian vật lộn với việc tự ý thức mình là ai, học cách cảm nhận tình yêu của những người xung quanh dành cho trẻ, tìm hiểu lý do vì sao mọi người yêu ghét trẻ thất thường đến vậy. Bên cạnh đó, trẻ không thể nói hay thể hiện rõ ràng để nhờ sự giúp đỡ của bố mẹ, nên trẻ khiến bạn bối rối với những yêu cầu mâu thuẫn vì sự bất lực và hỗn loạn vây quanh mình.
Khoảng thời gian trẻ được 2-3 tuổi là lúc trẻ có nhiều phản ứng rất khác nhau về những chiến thắng và thất bại của mình, vì thế cha mẹ cần hỗ trợ trẻ hết mức có thể trong khoảng thời gian này.
Trẻ tỏ ra tự mãn
Một số em bé không thể chịu đựng cảm giác nhỏ bé và bất lực, vì thế chúng sẽ từ chối thừa nhận có những việc mình không thể tự điều khiển. Vì điều này, tỏ ra tự mãn là cách trẻ che giấu cảm xúc và chứng minh mình không hề nhỏ bé trước mắt mọi người. Những em bé này đóng kịch giỏi đến nỗi khiến cha mẹ nhiều lúc còn cảm thấy con không cần đến mình, hoặc cảm thấy con khó chịu khi có mình ở bên. Tuy nhiên, thực tế là những đứa trẻ tự mãn lại rất muốn ai đó ở bên yêu thương và quan tâm tới mình, cho dù bề ngoài chúng luôn tỏ ra không cần điều đó.
Trẻ nhặng xị lên với mọi thứ
Nhiều em bé 2-3 tuổi đã bắt đầu có những quy tắc, yêu cầu riêng và luôn khăng khăng với những điều đó. Xét theo góc độ của cha mẹ, những quy tắc này có vẻ ngớ ngẩn và chuyên chế, nhưng hãy thử nghĩ dưới góc độ của một đứa trẻ.
Người lớn luôn mong đợi việc trẻ có thể thay đổi cách cư xử từ một em bé thành một người trưởng thành. Nhưng dưới góc nhìn của trẻ, người lớn lại luôn phiền phức khi cứ cố ngăn cấm và tỏ ra hách dịch với trẻ. Khi trẻ khăng khăng đòi mặc kiểu trang phục lạ lùng, hoặc làm gì đó không theo trình tự bình thường, trẻ có thể phải rất cố gắng khiến bạn chú ý và thừa nhận trẻ có lựa chọn cũng như sở thích riêng. Thỉnh thoảng có những việc cha mẹ có thể nhẹ nhàng chấp nhận làm theo ý trẻ vì nó không ảnh hưởng gì, nhớ đó trẻ sẽ học được cách tự lùi bước. Tuy nhiên, cũng có nhiều lúc trẻ nằng nặc đòi làm những thứ không thể hoặc gây nguy hiểm, thì đây là lúc cha mẹ cần giúp trẻ làm quen với câu trả lời “Không” và đồng thời học cách đối phó với những giọt nước mắt của con.
Đôi khi sự khó tính của trẻ có thể đến từ những lo lắng trẻ không thể đặt tên hoặc nói với bạn. Và quyết tâm né tránh những cản trở hoặc tình huống nhất định chính là cách trẻ kiểm soát những giọt nước mắt của mình.
Nỗi sợ hãi của trẻ thường sẽ đến và đi một cách tự nhiên, nhưng nếu trẻ có biểu hiện quá bất thường và lên tới mức đáng lo ngại, cha mẹ nên xem xét liệu trẻ có đang chịu áp lực nào đó quá lớn hay không.
Trẻ luôn tỏ ra lo sợ
Trải nghiệm những thứ mới mẻ có thể khiến trẻ cảm thấy lo lắng. Trẻ 2-3 tuổi đôi lúc sẽ tỏ ra vô cùng sợ hãi với những điều mới, nhất là nếu chúng cảm thấy mình bị bỏ lại ở cùng những người xa lạ. Tốt nhất cha mẹ hãy thành thật với con về những trải nghiệm con sắp phải đối mặt, ví dụ như sắp có thêm em bé hoặc sắpphải tới trường. Sự thông báo sẽ giúp con không bị bất ngờ hoặc cảm thấy mình bị lừa. Nên dành nhiều thời gian ổn định mọi thứ và chấp nhận sự quấy khóc của trẻ ở mức độ nhất định, đồng thời chuẩn bị tinh thần giúp trẻ làm quen dần dần với mọi thứ nếu trẻ tỏ ra chưa sẵn sàng với những trải nghiệm mới.
Thời điểm trẻ được 2-3 tuổi, cha mẹ có thể sẽ thường xuyên phải đối mặt với những cơn ác mộng kinh hoàng ban đêm của con. Thỉnh thoảng những giấc mơ có thể liên quan tới các sự kiện khiến trẻ lo lắng vào ban ngày, tuy nhiên hầu hết mọi sự lo lắng của con đều xuất phát từ các cảm xúc bên trong trẻ. Bạn có thể chẳng bao giờ hiểu điều gì khiến con sợ hãi, nhưng nếu tỏ ra đồng cảm với con, chắc chắn đó sẽ là liều thuốc hữu hiệu xoa dịu trẻ.
Những cơn thịnh nộ của trẻ
Không chỉ có bạn, mà trẻ cũng đang phải đối phó với những cảm xúc mạnh mẽ suốt cả ngày dài. Trẻ có thể đang phải gắng gượng để khiến mọi thứ cân bằng, nhưng sẽ có những lúc trẻ không thể kiểm soát nổi cảm xúc. Lúc này những cơn thịnh nộ ăn vạ diễn ra là điều hiển nhiên.
Cơn thịnh nộ chính là sự bùng phát cho thấy dấu hiệu trẻ đang bị kiệt sức hoặc quá tải. Trẻ “ăn vạ” không đơn thuần chỉ để gây sự chú ý từ người lớn, mà còn để bộc lộ sự tức giận của mình vì không thể nói ra cảm xúc với cha mẹ. Trẻ sẽ thấy sợ hãi và tức giận vì cơn thịnh nộ của mình quá mạnh mẽ nguy hiểm, và vì trẻ đã không còn cảm thấy sự giúp đỡ tích cực đến từ cha mẹ nữa.
Trẻ không cần bạn đưa giải pháp hoặc mua đồ ăn, đồ chơi để xoa dịu trẻ (mặc dù tất cả các bậc phụ huynh đều từng làm điều này vài lần). Thứ trẻ cần là sự thấu hiểu của cha mẹ về cảm xúc của trẻ, giúp trẻ an toàn trước cơn thịnh nộ của của mình, tỏ ra quan tâm và yêu thương trẻ.
Vấn đề đến từ cha mẹ
Một số bậc phụ huynh cảm thấy những cơn ăn vạ của con sẽ không bao giờ chấm dứt ngay cả khi con lớn.
Cụ thể, họ luôn cảm thấy con sẽ chẳng bao giờ thích nói chuyện hay vui đùa cùng mọi người. Trong mắt họ, con luôn tỏ ra muốn phá hoại mọi thứ như thể chẳng có điều gì khiến con hài lòng. Kết quả là họ cảm thấy giữa mình và con có một rào cản nhất định.
Nếu bạn đang rơi vào tình trạng nói trên, hãy tìm đến sự trợ giúp của các chuyên gia. Việc xem nhẹ mọi thứ và cho rằng mọi việc sẽ trôi qua theo thời gian rất có thể khiến tình hình thêm nghiêm trọng.
Cha mẹ nên đối mặt thế nào với những cơn thịnh nộ của con?
Đối phó với những cơn thịnh nộ của trẻ không phải là khiến trẻ ngừng giận dữ, mà là đối phó với sự giận dữ trẻ đem đến cho bạn. Trong thời điểm cơn thịnh nộ của con diễn ra, bạn sẽ rất dễ mất bình tĩnh và quát mắng lại trẻ. Cho dù bạn không cần phải làm mọi việc để trở thành bố mẹ hoàn hảo, nhưng bạn phải cố gắng điều khiển cảm xúc khi nó trở nên mất kiểm soát.
Là bố mẹ, chúng ta thường cảm thấy bất lực, xấu hổ hoặc cảm thấy bị bóc trần trước mặt mọi người khi con ăn vạ ở nơi công cộng. Thậm chí cả lúc ở nhà, nhiều khi chúng ta cũng bị mất kiểm soát nếu mọi chuyện vượt quá sức chịu đựng.
Tuy sự kiên định là yếu tố quan trọng, nhưng sự thấu hiểu và khoan dung cũng vậy. Nói với một đứa trẻ rằng chúng cần cư xử tốt hơn sẽ chẳng giúp trẻ có đủ sức mạnh để tự kiểm soát cảm xúc. Trẻ chỉ có thể từ từ học cách chia sẻ với bạn bè, học cách chấp nhận với câu trả lời “Không” khi trẻ muốn thứ gì đó.
Các ví dụ cụ thể sẽ giúp trẻ học nhanh hơn. Cụ thể, nếu trẻ thấy cha mẹ có thể tự đối phó với cảm xúc của mình mà không cần la hét hay giận dữ, thì trẻ cũng sẽ nhìn tấm gương đó mà biết cách kiềm chế cảm xúc bản thân tốt giống như cha mẹ.
Một vài lời khuyên dành cho các bậc phụ huynh
Trừ khi trẻ làm gì đó nguy hiểm hoặc khiến người khác bị thương, hãy đếm ngược từ 10 đến 1 trước khi quyết định hành động.
Đừng bị đắm chìm vào cuộc tranh luận về nguyên nhân chính xác khiến trẻ có hành vi không đúng
Đừng đòi hỏi những điều vượt quá khả năng của con
Cố gắng không thốt ra những điều khiến con tổn thương, đặc biệt không đe dọa đuổi con khỏi nhà hoặc để con bỏ đi. Cho dù bạn thực sự không có ý đó, nhưng trẻ lại không nghĩ như vậy.
Đừng lo lắng con sẽ trở nên hư hỏng, vì những trận ăn vạ sẽ biến mất theo thời gian, mặc dù quá trình này có thể sẽ mất 2-3 năm.
Cha mẹ hãy luôn nhớ, chính nhờ những cơn thịnh nộ mà trẻ mới học được những bài học quan trọng về bản thân. Thậm chí cả bạn cũng đang cùng con vượt qua quãng thời gian khó khăn trước khi trở thành một thiếu niên thực thụ. Vì thế hãy kiên nhẫn và luôn biết tự kiểm soát cảm xúc của bản thân để dạy dỗ và nuôi nấng con thành những đứa trẻ biết kiềm chế
Refs:
American Academy of Pediatrics. (2008). Temper tantrums: A normal part of growing up . Retrieved from http:https://www.nfaap.org/netforum/eweb
Beers, N. S. (2003). Managing temper tantrums. Pediatrics in Review , 24, 70– 71.
Lauren S. Wakschlag, Seung W. Choi, Alice S. Carter, Heide Hullsiek, James Burns, Kimberly McCarthy, Ellen Leibenluft, Margaret J. Briggs-Gowan. Defining the developmental parameters of temper loss in early childhood: implications for developmental psychopathology. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 2012; DOI: 10.1111/j.1469-7610.2012.02595.x
Mills, D., & Woodring, B. (2012). Growth and development of the toddler. In N. L. Potts & B. L. Mandleco (Eds.), Pediatric nursing: Caring for children and their families (pp. 273– 305). New York : Delmar Cengage Learning.
Potegal, M., & Davidson, R. J. (2003). Temper tantrums in young children: 1. behavioral composition. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics , 24( 3), 140– 147.
Hiểu được tâm lý trẻ từng giai đoạn sẽ giúp việc nuôi dạy con cái trở lên nhẹ nhàng hơn. Cảm ơn em!