Nhiều cha mẹ tin rằng so sánh con cái với bạn bè là một công cụ tốt để tạo động lực và khả năng cạnh tranh. Nhưng thường thì “Con nhìn bạn X đi, vừa học giỏi vừa ngoan ngoãn” sẽ gây hại nhiều hơn là có lợi. Tôi sẽ giải thích cho các cha mẹ hiểu lời nhận xét như vậy dẫn tới điều gì và khi nào nên kiềm chế sự so sánh.
Tôi có nên so sánh con với đứa trẻ khác không?
Điều này nên được thực hiện trong các tình huống mà hành vi của trẻ phải tương ứng với độ tuổi và nguyên tắc về nguyên nhân - kết quả. Ví dụ, bạn và con đang chờ xếp hàng để vào xem xiếc, mọi người đứng xếp hàng nghiêm chỉnh nhưng con bạn không làm điều đó, bạn có thể nhắc “Con hãy nhìn các bạn đều đang đứng xếp hàng ngay ngắn kìa!”.
Hoặc là, trong một buổi hoà nhạc, khi mọi người im lặng trật tự lắng nghe, bạn có thể so sánh và yêu cầu con im lặng. Ở độ tuổi mẫu giáo và tiểu học, một đứa trẻ có thể thích nghi với những nguyên tắc chung (ví dụ như xếp hàng, chờ tới lượt…) không quá 20 phút một lần, nếu con cảm thấy khoẻ khoắn, tâm trạng bình thường. Ở tuổi vị thành niên, con có thể làm lâu hơn một chút, nhưng không phải quá nhiều.
Chúng ta có thể so sánh khi đó là tiêu chuẩn mà tất cả mọi người phải tuân thủ. Nhưng nếu đó là hành vi và phẩm chất bạn thích ở một đứa trẻ khác, hãy thận trọng. Đừng so sánh kiểu: con nhìn kìa, bạn tiêm mà có khóc đâu, sao con khóc nhiều vậy? Hoặc là “Bạn Y lớp con học giỏi thế, còn con chỉ xếp thứ 10”. Nó có thể mang tới một thông điệp khác: Bố/mẹ thích đứa trẻ khác hơn con.
Tại sao người lớn chúng ta so sánh con cái mình? Tất nhiên, vì muốn con mình trở nên tốt hơn. Nhưng so sánh không thật sự mang tới điều tốt hơn hay có thể giúp con bạn học được điều gì đó mới. Nhưng hãy tưởng tượng đi, bạn đi làm và sếp bạn nói với bạn “Này, cô Oanh đã bán được hơn 1000 sản phẩm trong tháng này rồi đấy, quá xuất sắc, còn em thì sao, em còn chưa bán nổi 200 sản phẩm”. Bạn sẽ cảm thấy thế nào? Chắc chắn chẳng vui vẻ gì! Mà không chỉ không vui, một loạt cảm xúc khác nữa sẽ tới: bối rối và lúng túng (Oanh có thể làm điều đó còn tôi thì không), xấu hổ (tôi kém cỏi quá) và phẫn nộ (nhiệm vụ của tôi đâu phải chỉ có mỗi bán hàng). Và chắc chắn bạn cảm thấy mình bị hạ thấp giá trị, không được tôn trọng.