Tại sao trẻ con thường xuyên khủng hoảng và cáu kỉnh? Điều gì đang diễn ra khiến trẻ trở nên thất thường như vậy?
Trẻ con khủng hoảng hoặc cáu kỉnh thường vì hai lý do. Một là do trẻ chưa bao giờ phải đối mặt và điều tiết cảm xúc trong những tình huống cụ thể, hoặc trẻ không có được những công cụ cần thiết để điều khiển cảm xúc của mình ngay lúc đó. Hai là bởi trẻ nhận ra khi cáu kỉnh, trẻ sẽ đạt được điều mình muốn nên mới tiếp tục cố tình làm như vậy.
Khi một đứa trẻ bất ngờ đối diện với tình huống mình chưa từng trải qua, phản ứng đầu tiên sẽ là đối mặt hoặc né tránh nó, đây là những phản ứng sinh tồn bình thường. Sự thật là những tình huống khó khăn này có thể xảy ra rất thường xuyên, như khi trẻ ở trong trung tâm thương mại, trong xe ô tô hoặc ở nhà người lạ. Nếu trẻ không thể lờ đi vấn đề mình đang đối mặt, trẻ sẽ chiến đấu với nó. Biểu hiện của cuộc chiến này chính là thái độ cáu kỉnh, giận dữ của trẻ.
Nếu cha mẹ không kịp thời phản ứng lại với những tình huống này một cách hiệu quả, trẻ sẽ cho rằng thái độ cáu kỉnh sẽ giúp bé đạt được mục đích và giải quyết được vấn đề. Trẻ sẽ ghi nhớ: “Khi mình gặp phải tình huống gây căng thẳng, chỉ cần nổi cáu là đủ. Lúc này cha mẹ sẽ tập trung xoa dịu mình và mọi chuyện sẽ được giải quyết theo ý mình muốn.” Điều này không đánh giá được một đứa trẻ hư hay ngoan. Bởi trẻ hành động theo bản năng và lặp lại vì thấy hành động đó có tác dụng.
Về phía cha mẹ, họ cố gắng làm đủ mọi cách để giúp con bình tĩnh trở lại. Một số người chọn giải pháp tiêu cực như: mắng mỏ, la hét, thậm chí là đánh trẻ. Số còn lại chọn cách nhượng bộ. Hầu như cha mẹ rất kỵ với sư không thoải mái, không vui vẻ của con. Họ cho rằng nếu họ không khiến con cái vui vẻ, thì các bé cũng sẽ làm họ không vui.
Chúng ta cùng phân tích một ví dụ thường gặp nhé. Khi trẻ nổi cơn cáu kỉnh và ăn vạ ở trung tâm thương mại, trẻ mặc định người bị mất nhiều hơn ở đây là cha mẹ chứ không phải là trẻ. Trẻ biết cha mẹ sẽ không thể tiếp tục mua sắm, xấu hổ khi bị mọi người nhìn chằm chằm, cảm giác mình như những ông bố bà mẹ xấu xa và cho rằng người xung quanh cũng nghĩ mình như vậy. Tóm lại, trẻ không những không mất mà còn được, trong khi cha mẹ thì ngược lại. Trẻ không cần biết mọi người đang nghĩ gì, trẻ chỉ muốn điều khiển bạn để có được thứ trẻ muốn. Nếu cha mẹ chiều theo thì vô tình đã dạy trẻ rằng chỉ cần ăn vạ là mọi chuyện sẽ được giải quyết. Điều này cũng dễ hiểu thôi, vốn dĩ con người thường không muốn thay đổi khi nhận thấy việc mình đang làm mang đến kết quả như mong đợi mà.
Nếu những cơn giận dữ có tác dụng với trẻ, có thể bạn sẽ thấy chúng tiếp tục diễn ra vào những lần sau. Nhưng một khi trẻ lớn hơn thì sự giận dữ này sẽ không đơn thuần chỉ là những cơn ăn vạ. Trẻ có thể sẽ đập phá đồ đạc, đe dọa và thậm chí là gây nguy hiểm hoặc ảnh hướng tới tính mạng của bản thân và cả người khác. Chính vì thế, những biểu hiện của sự cáu kỉnh khi còn nhỏ có thể sẽ là vấn đề rất lớn sau này.
Những cơn giận dữ có phải một loại phản ứng tự nhiên mà bất cứ đứa trẻ nào cũng phải trải qua? Người lớn nên học cách dự đoán thời điểm chúng diễn ra để ngăn chặn, hay học cách chấp nhận?
Tất cả những đứa trẻ đều sẽ trải qua cảm giác choáng ngợp, thất vọng, tức giận và có những trận ăn vạ. Cách cha mẹ quản lý khủng hoảng sẽ quyết định tần suất và cường độ mà nó xảy ra. Liệu chúng ta có thể ngăn những cuộc khủng hoảng xảy ra ở trẻ nhỏ? Hoàn toàn không thể, bởi khủng hoảng là một phần trong quá trình phát triển của trẻ. Nó giúp trẻ thoát khỏi sự buồn bã, khó chịu. Nhiệm vụ của cha mẹ là tạo ra những giới hạn cho con và dạy con kỹ năng kiểm soát cảm xúc đang bùng nổ của mình. Nếu không đặt con vào tình huống khiến con phải thực hành học cách kiểm soát cảm xúc, con sẽ không bao giờ làm được điều đó.
Bạn phải giúp con kiểm soát được tần suất và cường độ cơn giận dữ, chứ không phải tìm cách để tránh cơn giận xảy ra.
Trên đây là 2 lời giải đáp để bạn có thể hiểu được điều gì khiến con thường khủng hoảng/cáu kỉnh và cách mà người lớn chúng ta cần làm/có thể làm để đồng hành cùng con một cách tốt nhất