#133. 12 nhân tố ảnh hưởng tới hành vi của trẻ
Có những điều tưởng chừng vô hại, thật ra lại gây nên tác động lớn
Mỗi khi cảm thấy thất vọng với cách cư xử của con, bạn có bao giờ hỏi con những câu kiểu:
Sao con ném đồ chơi đi?
Sao con đánh em?
Sao con lại ăn nói thô lỗ thế?
Sao con dám nói dối mẹ?
Sao con không chịu dọn dẹp nhà cửa như mẹ đã bảo?
Sao con không chịu ngủ?
Cha mẹ thường nhanh chóng kết luận nguyên nhân gây ra một hành vi nào đó của trẻ. Ví dụ, khi con cãi lời, đánh, đẩy hoặc có hành vi thách thức, bạn có thấy là mình chỉ tập trung vào hành vi đó rồi vội vàng kết luận hậu quả gây ra ngay lập tức hay không?
Có thể bạn không hề biết rằng, việc chúng ta nghĩ về những hậu quả có thể xảy ra với trẻ lại chính là nguyên nhân khiến trẻ có những hành vi cực đoan trước cả khi chúng ta kịp phản ứng.
Tôi cũng có những lúc hành động theo cảm tính, nhưng thật may là tôi đã kịp nhận ra việc để con một mình tự đối phó với cảm xúc của mình lại khiến mọi chuyện trở nên tồi tệ hơn rất nhiều.
Vấn đề nằm ở đây!
Sự thất vọng, tức giận có thể khiến bạn muốn bùng cháy và phản ứng lại con ngay tức khắc. Tuy nhiên, trên thực tế, nếu bạn có thể ngừng lại một chút trước khi định nói hoặc làm bất cứ việc gì thì mọi chuyện sẽ ổn hơn.
Chúng ta nghĩ khi bản thân cảm thấy thất vọng với trẻ, những câu hỏi như “Sao con làm thế” sẽ cho ta biết nguyên nhân khiến trẻ có hành vi không đúng. Thế nhưng những gì chúng ta nhận lại chỉ là cái lắc đầu hoặc câu trả lời “Con không biết”. Và điều đó khiến chúng ta càng phát điên hơn. Tôi nói đúng chứ?
Những câu hỏi “tại sao” sẽ chẳng bao giờ giúp bạn biết được lý do thực sự sau hành vi ấy, dù bạn có hỏi đi hỏi lại trẻ đến chục lần. Và một khi không được đáp lại, không biết nguyên nhân, không có câu trả lời, bạn sẽ rất dễ rơi vào trạng thái ức chế, dẫn đến hành động hét lên hoặc đưa ra hình phạt với con ngay thời điểm đó.
Bạn biết không, chính môi trường xung quanh và cách tiếp cận, dạy dỗ con cái của cha mẹ là nguyên nhân cho những hành vi tốt, xấu của con.
Tôi nhận ra rằng, khi tôi đáp ứng được những nhu cầu của con, dạy con về những điều tích cực mỗi ngày thì kết quả tôi nhận được lại hoàn toàn khác so với những gì diễn ra trước đó.
Vậy nên, nếu muốn quản lý và điều hướng hành vi của con, trước hết bạn phải biết cách đáp ứng nhu cầu của con. Khi sự kết nối này vượt lên trên cảm xúc tức thời, những hành vi tuyệt vời sẽ bắt đầu xuất hiện.
Một khi bạn đủ đồng cảm và tôn trọng con, sau đó từ từ tìm hiểu nguyên nhân dẫn tới hành vi sai trái con làm, bạn sẽ biết cách làm thế nào để thay đổi hành vi đó và giúp đỡ con trở nên tốt hơn, thay vì chỉ tập trung vào việc trừng phạt hậu quả mà con gây ra.
Tại sao điều này mang lại hiệu quả?
Bởi khi bạn chuyển hướng sự chú ý của mình từ hành vi của trẻ sang nguyên nhân khiến trẻ có hành vi như vậy, quan điểm và cách tiếp cận vấn đề của bạn cũng sẽ thay đổi. Lần tới, hãy tự hỏi bản thân những câu hỏi sau khi thấy con có những hành vi sai trái:
Tại sao con làm như vậy nhỉ?
Con cần gì ở mình?
Con đang cố nói với mình điều gì?
Tình huống này có gì khác, hoặc có gì gây khó khăn hơn so với những tình huống khác?
Điều gì dẫn đến hành vi/tình huống này?
Mình có thể làm gì để giúp con cải thiện hành vi?
Cha mẹ hãy tham khảo 12 lý do có thể ảnh hưởng tới hành vi của trẻ dưới đây. Tôi tin rằng, dựa vào chúng, bạn sẽ phần nào hiểu con mình nhiều hơn.
1. Chất lượng giấc ngủ kém, hoặc trẻ bị thiếu ngủ
Giấc ngủ là chìa khóa cho một bộ não khỏe mạnh, nhất là với trẻ nhỏ, thời gian ngủ là khoảng thời gian vô cùng quan trọng.
Khi ngủ, não trẻ được phát triển và tạo ra những kết nối thần kinh mới. Vì vậy, trẻ cần ngủ đủ giấc để duy trì sự kết nối và phát triển đó.
Lên giường đi ngủ sớm là một thói quen tốt giúp trẻ nhanh chóng chìm vào giấc ngủ trong vòng 15 phút hoặc ít hơn. Đây là thói quen cần thiết mà bạn nên giúp trẻ duy trì để có một sức khỏe tốt.
Khi trẻ lớn hơn, các giấc ngủ ngắn sẽ ít đi, trẻ sẽ ngủ ít hơn và tăng lượng thời gian giữa các giấc ngủ.
2. Cảm giác thiếu an toàn
Tuổi thơ là khoảng thời gian trẻ được tiếp xúc với vô vàn trải nghiệm mới mỗi ngày. Nếu bạn có thể cho trẻ một môi trường được dự báo trước, không bị bất ngờ, trẻ sẽ cảm thấy an tâm và nhẹ nhõm hơn, ngay cả với những đứa trẻ vô tư và thích sự tự do nhất.
Một cách đơn giản giúp trẻ cảm thấy an toàn mỗi ngày là chuẩn bị cho bé một chiếc bảng in thời khóa biểu (raisedhappy.co/routinecards). Trên chiếc bảng này, bạn có thể ghi lại lịch trình của trẻ, bao gồm các hoạt động, giờ ngủ nghỉ của trẻ hàng ngày. Dựa vào đó, trẻ sẽ cảm giác mình có thể kiểm soát lịch sinh hoạt trong suốt một ngày, thấy mình tự chủ hơn chứ không lo âu vì không biết việc tiếp theo sẽ là gì.
3. Bị đói và khát
Khi bị đói hoặc khát, trẻ thường có những hành vi gây khó chịu. Lý do là bởi cảm giác đói, khát dâng cao sẽ khiến trẻ chỉ muốn ngay lập tức bỏ dở việc đang làm để được ăn hoặc uống thứ gì đó.
Cách giải quyết tốt nhất cho cảm giác đói và khát bất chợt của trẻ là giữ cho trẻ sinh hoạt theo một lịch trình cố định. Nhờ đó bạn có thể biết khi nào là lúc trẻ cần ăn uống, nạp năng lượng, đồng thời kiểm soát trẻ khỏi việc ăn uống linh tinh gây ảnh hưởng đến sức khỏe.
4. Thực phẩm, chế độ ăn uống
Thực phẩm trẻ ăn hàng ngày ảnh hưởng rất nhiều đến hành vi của trẻ. Trẻ được ăn các loại thực phẩm lành tính, hoa quả chưa qua chế biến, rau và thịt tươi thường sẽ có thái độ, hành vi cư xử ít kích động hơn là những bé thường xuyên phải ăn các thực phẩm chế biến sẵn và chứa nhiều đường.
Nếu bất chợt thấy con có hành vi quá khích, hãy thử nghĩ xem gần đây bạn đã cho con ăn những gì. Liệu có phải bạn đã cho trẻ ăn ngoài quá nhiều, hay thực phẩm trẻ ăn có chứa lượng đường quá mức cho phép hay không?
Việc trẻ ăn khỏe hay yếu, các vấn đề về dị ứng thực phẩm cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến hành vi của trẻ. Thuốc nhuộm, đường, gluten, các loại hạt, trứng, cá,… là những thủ phạm có nguy cơ cao trong việc gây dị ứng cho trẻ.